De Demka-klok

Demka was ooit een begrip in Utrecht. De oorspronkelijke naam van deze voormalige staalfabriek te Utrecht luidde Nederlandsche Staalfabrieken v/h J.M. de Muinck Keizer. De laatste naam afgekort tot d.M.K. kan uitgesproken worden als Demka. Onder die naam was dit bedrijf in Utrecht bekend.

J.M. de Muinck Keizer trad in 1882 als firmant toe tot de sinds 1851 bestaande IJzergieterij Ten Oever, Koning & Co te Martenshoek (Hoogezand-Sappermeer). Aldaar werd in 1902 door De Muinck Keizer voor het eerst in Nederland gietstaal gemaakt. Het werd verhandeld onder de naam reformijzer. In 1913 verhuisde het bedrijf naar Zuilen, een dorp dat thans deel uit maakt van de stad Utrecht. 
De Demka was een zeer groot bedrijf. Maar stalen klokken werden pas na de Tweede Wereldoorlog gegoten en dan nog gedurende een zeer korte periode,en wel in 1946 en in een zeer beperkt aantal. Drijvende kracht daarachter was het toenmalige hoofd van het Demka-laboratorium. de metaalkundige prof.dr. A.J.Zuithoff, hoogleraar te Delft en zwager van klokkengieter Andries Heero IV van Bergen te Heiligerlee. Ook dr. E.W. van Heuven was erbij betrokken. Deze promoveerde in 1949 te Delft op een proefschrift over de natuurkundige aspecten van klokken. In 1983 werd de Demka gesloten. De klokkenperiode was toen al lang voorbij. Stalen klokken worden niet meer gegoten, noch te Utrecht, noch elders.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd een groot deel van de Nederlandse klokken gevorderd en afgevoerd naar de smeltovens in Duitsland. Na de bevrijding was er een groot tekort aan koper en tin, waardoor het lastig was om nieuwe klokken te gieten. De in Zuilen gevestigde Nederlandsche Staalfabrieken v/h J.M. de Muinck Keizer, afgekort d.M.K. of in de volksmond Demka, besloot te experimenteren met klokken van gietstaal. Demka maakte vier klokken van dit bijzondere materiaal en schonk deze aan kerken in de omgeving: de R.K. Ludgeruskerk aan de Amsterdamsestraatweg in Zuilen (1946), de N.H. Kerk in Maarssen, het N.H. Kerkje van Oud-Zuilen en de R.K. Pauluskerk in Tuindorp, Maartensdijk (alle in 1947). Twee van deze kerken kwamen in 1954 binnen de stadsgrenzen van Utrecht te liggen. De klok van de in 1977 gesloopte Ludgeruskerk, de eerste Nederlandse klok van gietstaal, werd in 1999 geplaatst bij het Zuilense bevrijdingsmonument en wordt jaarlijks op 4 mei gebeierd door leden van het Utrechts Klokkenluiders Gilde. Op het randschrift van deze klok is te lezen:

TEUTONICUM FURTUM QUOD LUCTUM DETULEIT AERIS DEMKA RESTITUT PACIFICO CHALYBE  (‘De Duitse roof van het brons dat rouw heeft uitgestort, heeft DEMKA goedgemaakt door vredeverkondigend staal’).