Bertken

De Buurtoren staat vlakbij de Utrechtse Dom aan het Buurkerkhof. De bouw begon in 1370. Door de eeuwen heen hebben er verschillende klokken gehangen; het grootst was het gelui rond 1680 toen er acht klokken hingen: twee stadsklokken en zes kerkklokken. In de loop der jaren verdwenen de meeste klokken naar andere torens binnen of buiten Utrecht. Uiteindelijk was er in 1961 nog maar één (stads)klok over in de Buurtoren: de Banklok uit 1471.
Een uitgebreide beschrijving van de geschiedenis van de Buurtoren en zijn klokken kunt u vinden onder geschiedenis.

Het Utrechts Klokkenluiders Gilde initieerde begin jaren negentig een groots restauratieproject om de klokken van de Buurtoren weer op hun historische plek terug te brengen: het Utrechts Klokkenplan. Om dit plan te verwezenlijken werd in 1991 de ‘Stichting Luidklokkenfonds Stad Utrecht’ opgericht. In een periode van 11 jaar heeft deze stichting eerst de geluien van de Jacobitoren (1992) en de zuidertoren van de Nicolaïkerk (1997) laten reconstrueren om over vier – in die torens hangende – luidklokken te kunnen beschikken die nodig waren om het stads- en het kerkgelui in de Buurtoren te restaureren. Op 1 juli 2002 werden de gerestaureerde geluien van de Buurtoren, met opnieuw vijf klokken, in gebruik genomen.

Voor de restauratie van de geluien in de Buurtoren werd uitgegaan van de situatie aan het eind van de zeventiende eeuw. In de toren hingen toen vijf klokken: twee stadsklokken, de Banklok van Steven Butendiic en de Waakklok van Jan Tolhuys, en drie kerkklokken – ook van Tolhuys – ten behoeve van de Buurkerk: Maria, Michiel en Andreas.
Op de Michiel na zijn al deze klokken in Utrecht gebleven of teruggekeerd. De Michiel werd na de Tweede Wereldoorlog geschonken aan de Nederlands Hervormde kerk in Wageningen, omdat daar geen enkele klok meer over was. De Michiel is toen verstemd tot carillonklok en daarmee verloren gegaan als luidklok, dus ook al zouden we deze klok terug hebben kunnen halen naar Utrecht, dan zou die niet meer hebben gepast in het gerestaureerde Buurtorengelui. Daarvoor in de plaats is de Kleine Maria van Antonius v.d. Borch (1559) uit de Jacobitoren gekomen, een klok met dezelfde slagtoon als de ongestemde Michiel.
Gezien vanuit de doelstelling van het Utrechts Klokkenplan was de restauratie in 2002 afgerond, maar toch was het gelui nog niet helemaal compleet. Al vanaf het eind van de 17e eeuw heeft er een ‘klanktechnisch gat’ in het kerkgelui gezeten. Om een complete toonreeks te krijgen zou er een klok bij moeten komen met de eigenschappen van de Salvator, een klok van ongeveer 600 kilo met slagtoon as’/gis’, die ook ooit in de Buurtoren hing, maar al in 1684 verdween en niet meer bestaat. De UKG-gildeklok Bertken heeft dezelfde slagtoon en maakt dus, na 320 jaar, het kerkgelui weer compleet.

Suster Bertken, of ‘Maghet Berta Jacobsdochter van Lichtenberg’, zoals ze officieel heette, liet zich in 1457 op 30-jarige leeftijd op haar eigen verzoek insluiten in een cel die tegen de buitenmuur van het hoogkoor van de Buurkerk was aangebouwd. Ze verbleef daar 57 jaar tot haar dood in 1514.

Bertken, die stamde uit een rijke familie, leidde in haar cel een zeer sober leven: ze was steeds blootsvoets en zomer en winter in niets anders gekleed dan een haren kleed en daarover een eenvoudige grauwe pij. Zelfs in de winter ontzegde ze zich het genot van vuur. De lokale bevolking gaf haar eten en Bertken ondersteunde de mensen met haar adviezen en gebeden. Ze schreef in haar cel ook gedichten.

Na haar dood op 25 juli 1514 werd Suster Bertken begraven in haar cel. Bij haar overlijden bleek hoe geliefd ze was bij de utrechtse burgerij en geestelijkheid: op de Dom werd tweemaal op kosten van het Domkapittel voor haar geluid met de Salvator, alsof het het overlijden van een bisschop betrof. In de Domrekeningen is hierover het volgende berichtje bewaard gebleven:

1514 junio Item Bertgen suster die cluisernesse tot buerkerck sterff den 25 dach in julio ende is tweemael overluyt in den dom als over een prelaet uut bevel van mijn heer die doemdeken. Dat heeft gecost 15 stuver.

De cel van Suster Bertken verdween bij de afbraak van het koor in 1586. Ook het graf van Bertken werd toen geruimd. In de Choorstraat is in de bestrating (onder de etalage van de bruidsmodezaak) een gedenksteen te vinden waarop de plaats van de cel in een plattegrond van de Buurkerk staat aangegeven. In de Utrechtse Jacobikerk is (weliswaar binnen de kerk) nog een kluizenaarscel die wel bewaard is gebleven.

Zie ook de pagina Suster Bertken: Profiel op de site van de Koninlijke Bibliotheek, met o.a. levensbeschrijving, liedteksten, geïllustreerde bibliografie en verwijzingen.

Klaas Cecil Helderman, een van onze belangstellende leden, heeft in 1994 onder het pseudoniem Cecil Hellerman een gedicht geschreven getiteld » Zuster Bertken ».

Waarom een eigen Gildeklok? 

Het Utrechts Klokkenluiders Gilde (UKG) heeft in de stad Utrecht een 26-tal luidklokken onder haar hoede, die nog op de traditionele wijze met de hand worden geluid. Veel van deze klokken dateren al uit de 15e en het begin van de 16e eeuw, zoals de zes grootste klokken van de Domtoren. Anderen zijn er later bijgekomen, vaak (mede) op initiatief van het UKG, om zo historische geluien weer te completeren.

In de geschiedenis hadden veel klokken een speciale functie. Zo waarschuwde in Utrecht de Banklok in de Buurtoren onder meer voor brand of vijandelijke dreiging van buiten de stad en kondigde de Waakklok aan het begin en het eind van de dag het openen en sluiten van de stadspoorten aan.

De nieuwe klok “Bertken” is toegevoegd aan het kerkgelui van de Buurtoren en vormt daar een harmonisch geheel mee. Maar ze heeft ook de functie van UKG-gildeklok. In dat geval wordt de “Bertken” solo geluid en kan ze belangrijke gebeurtenissen binnen het UKG aankondigen om daarmee als het ware alle gildenbroeders en –zusters op te roepen acte de presence te geven  Gelegenheden daarvoor kunnen bijvoorbeeld zijn de inauguratie van een nieuwe luidmeester of  het overlijden van een klokkenluider.
Ook wordt de “Bertken” op 11 november ’s avonds geluid voorafgaand aan de jaarlijkse Sint  Maartensluiding van de klokken in de Domtoren. Sint Maarten is de beschermheilige van de stad  Utrecht en van de Utrechtse Dom. Op de naamdag van Sint Maarten viert het UKG ook haar verjaardag met een verenigingsavond voor haar leden.

Eerste ontwerp UKG-Gildeklok “Bertken”
  [Tekening: Henk J. Scholte © 2002]

 

 

 

Sinds 2001 heeft een projectgroep binnen het UKG gewerkt aan de technische en uiterlijke vormgeving van de nieuwe klok. Gekozen is voor een traditioneel vormgegeven klok met enkele eigentijdse stijlkenmerken. Het profiel van de klok en alles wat er verder ‘op en aan’ moest komen is vooraf vastgelegd: lettertypen, sierranden, medaillons, klepelvorm en kroon.
In lijn met eeuwenoude tradities is de klok ‘op toon’ gegoten, d.w.z. dat de klok niet is » gestemd ». De Bertken heeft een kroon met zes kroonarmen en een klepel in de vorm van een ‘afgekloven appeltje’, zoals de bekende 16e eeuwse klokkengieter Geert van Wou (gieter van onder meer de Utrechtse Domklokken) ze ook maakte.

Gegevens van de UKG-gildeklok:

Naam:  “Bertken”  Slagtoon: As’/Gis’  Doorsnede: 1010 mm  Gewicht:  641 kg  Slagen per minuut: 56  Luidhoek: 70 º  Reactiekrachten horizontaal:  ca. 700 kg  Reactiekrachten vertikaal: ca. 1450 kg  [Gegevens: Henk J. Scholte – mei 2002]

Vooraanzicht UKG-gildeklok “Bertken” [Ontwerptekening: Henk J. Scholte © 2003]

Op 23 juli 2004 is de “Bertken” gegoten bij de Koninklijke Klokkengieterij Petit & Fritsen in Aarle-Rixtel.

Tekst op de klok

Klokken hebben vrijwel altijd een tekstopschrift, volgens eeuwenoude traditie geplaatst in een tekstrand op de schouder van de klok. In deze tekst spreekt de klok over zichzelf. De tekstrand wordt verfraaid met een staande (boven) en een hangende (onder) sierrand. Daarnaast bevat de tekstrand meestal ook de gegevens van de klokkengieter en het gietjaar. Bij de Bertken zijn deze gegevens geplaatst rond het medaillon op de achterzijde van de klok. Daarom kan de kloktekst op de Bertken de hele tekstrand vullen en doorlopend worden gelezen.
Wij hebben onze luid(st)ers gevraagd voorstellen te doen voor een toepasselijke (doorlopende) tekst voor onze gildeklok Bertken. Uit de ingezonden suggesties werd een vierdelige tekst gekozen, ontworpen door Harriët Teijen. Je kunt bij elk deel beginnen met lezen; het vormt toch steeds een geheel:

Klokkenluid(st)ers snijden zelf de letters voor de kloktekst

Op 20 maart 2004 gingen de luid(st)ers van het Utrechts Klokkenluiders Gilde met wasplaat en scherpe mesjes aan de slag om voor het wasmodel van de Bertken in de z.g. » ‘valse klok’ » zelf de letters voor deze tekst te snijden. Dat geeft de Bertken een nog persoonlijker karakter als UKG-gildeklok. De letters zijn gemodelleerd naar voorbeeld
van letters die Jan Tolhuys – de gieter van twee van de drie kerkklokken in de Buurtoren – maakte voor zijn klokken.

Ontwerp voor de sierranden

Uit de binnengekomen ideeën voor de vormgeving van de sierranden (boven en onder de tekstrand) is gekozen voor de suggestie van Rob Vugts: een gecombineerde afbeelding van touw en lelies. Henk Scholte – onze architect – heeft dit uitgewerkt. De sierranden zijn identiek, maar ten opzichte van elkaar gespiegeld: in de staande sierrand (boven de tekstrand) wijzen de lelies omhoog, in de hangende sierrand (onder de tekstrand) wijzen de lelies naar beneden

Een fraai voorbeeld van letters en de sierranden die Tolhuys maakte ziet u op de foto hieronder, èn een foto van de letters en de sierranden die het UKG zelf maakte voor de “Bertken”.

 

 

Tolhuysletters en sierranden op de “Grote Maria” in de Buurtoren
[Foto: Marcel van Hees – 13 maart 2004]

Letters gesneden door de UKG-luid(st)ers en sierranden van Henk Scholte op de “Bertken”

Foto’s opmaakwerk Bertkenklok 

[Foto’s: Jaap Pompstra – 24 mei 2004]

De UKG-gildeklok “Bertken” is gegoten op vrijdag 23 juli 2004 

… Mijn stem in brons gevangen …

Ruim drie jaar heeft het Utrechts Klokkenluiders Gilde hier naartoegewerkt: op vrijdag 23 juli 2004 was het zover en werd onze UKG-gildeklok “Bertken” gegoten bij de » Koninklijke Klokkengieterij Petit & Fritsen » in Aarle-Rixtel. Om 11 uur werd de ca. 650 kg. vloeibare brons met een temperatuur van 1060°C in de klokvorm gegoten. Maandag 26 juli, na het afkoelen van het klokkenbrons is de gietmal verwijderd. De klokkengieters van Petit & Fritsen hebben toen als eersten de klank en het uiterlijk van de klok beluisteren en bekijken. Hieronder treft u enkele foto’s aan die bij het gieten zijn gemaakt.

 

 

[Foto’s: Peter van Rijn – 23 juli 2004]

Bertken luidt mijn naam …

Na het verwijderen van de gietmantel heeft Frank Fritsen op maandag 26 juli en op dinsdag 27 juli foto’s gemaakt van de Bertkenklok. De foto’s hieronder tonen de klok voor en na het schoonborstelen. De klokkengieters Marc van den Boom, Frans van de Elzen en Willie van de Boogaart mogen uitermate trots zijn op hun werk!

[Foto’s: © Koninklijke Klokkengieterij Petit & Fritsen – 26/27 juli 2004]

Gildeklok Bertken is goedgekeurd en wordt naar Utrecht vervoerd 

Op dinsdag 7 en woensdag 8 september is de “Bertken” bij de Koninklijke Klokkengieterij Petit & Fritsen gekeurd op klank en uiterlijk. Op 7 september heeft onze klokkenspecialist Sjoerd van Geuns op basis van een klankanalyse en na vergelijking (via een digitale opname) met de drie klokken van het kerkgelui van de Buurtoren bepaald dat de klok aan de door ons gestelde eisen voldoet en niet hoeft te worden gestemd. Stadsbeiaardier Arie Abbenes heeft op 8 september de klok gehoord en bekeken en ook hij kwam tot een positief oordeel. Dat houdt in dat het ‘op toon gieten’ is gelukt en dàt is een extra compliment waard aan de klokkengieters van Petit & Fritsen die dit ambachtelijke vakwerk hebben geleverd!

Hieronder treft u foto’s aan die op dinsdag 7 en woensdag 8 september zijn gemaakt in Aarle-Rixtel bij Petit & Fritsen. Op de foto’s ziet u o.a. Frank Fritsen (klokkengieter), beeldend kunstenaar Jaap te Kiefte die de medaillons heeft ontworpen en gemaakt, Sjoerd van Geuns (klokontwerper), Arie Abbenes (stadsbeiaardier van Utrecht) en houtbouwmeester Kees Sars die het klokkenstoelvak voor de “Bertken” heeft gemaakt en die naar Aarle-Rixtel is gekomen om de luidas passend te maken op de kroon van de klok. 

Foto’s: Peter van Rijn [7 september 2004] en © Koninklijke Klokkengieterij Petit & Fritsen [8 september 2004]

Aankomst Bertken

… Mijn Buur steeds toegewijd… 
Er was na 490 jaar weer even een “Bertken” in de Buurkerk in Utrecht

Op dinsdag 14 september 2004 is de “Bertken” van Aarle-Rixtel naar Utrecht gebracht. Tot half oktober was de klok in Utrecht te zien in het Nationaal Museum van Speelklok tot Pierement in de voormalige Buurkerk. Op donderdag 21 en vrijdag 22 oktober 2004 werd de “Bertken” in het nieuwe klokkenstoelvak op de klokkenzolder in de Buurtoren opgehangen en gemonteerd, zodat de klok op 11 november 2004 door het Utrechts Klokkenluiders Gilde in gebruik kan worden genomen.

Suster Bertken heeft 57 jaar (van 1457 tot 1514) geleefd in een cel die tegen de buitenmuur van het toen nog aanwezige koor van de Buurkerk (waar nu de Choorstraat loopt) was aangebouwd.
De bronzen “Bertken” werd ruim een maand in deze voormalige kerk tentoongesteld samen met de mallen voor de sierranden en de medaillons.
Hieronder ziet u de foto’s van het afleveren van de klok bij ‘Museum Speelklok’ in de Buurkerk en van de tentoongestelde klok met de modellen en mallen voor medaillons en sierranden in het museumcafé.
In dit museum staat, geplaatst tegen de zuidmuur van het middenschip van de kerk links-onder het kerkorgel, ook de grafsteen van Jan Tolhuys, de gieter van zeven van de acht klokken die oorspronkelijk voor de Buurtoren zijn gemaakt …

[Foto’s: Peter van Rijn – 14 september en 6 oktober 2004]  

Sars Houtbouw maakt het extra vak aan de kerkklokkenstoel 

Kees Sars heeft met zijn bedrijf “Sars Houtbouw” zijn naam als ambachtelijk houtbouwmeester stevig gevestigd met grote projecten als het (her)bouwen van historische schepen, de » Kamper Kogge » en het » Utrechts Statenjacht ». Daarvoor heeft hij o.a. gewerkt in het archeologisch themapark » Archeon » in Alphen aan den Rijn. De klokkenstoel voor onze gildeklok “Bertken” is voor Kees Sars zijn eerste project in de klokkenwereld. Hieronder vindt u een fotoreportage van de bouw van de klokkenstoel in de Buurtoren en de voorbereiding.

Foto’s gemaakt op 3 juli in de werkplaats van Sars Houtbouw

Op basis van het ontwerp van onze architect Henk Scholte heeft Sars de onderdelen van de klokkenstoel gemaakt van zorgvuldig geselecteerd Deens eikenhout. In zijn werkplaats zijn de delen eerst gevormd, voorbewerkt en passend gemaakt.

[Foto’s: Peter van Rijn en Theo van Soest – 3 juli 2004]

Voordat de montage van het nieuwe klokkenstoelvak kan beginnen moeten eerst materialen en gereedschap de toren in en vanuit de hal (begane grond) naar de klokkenzolder worden getakeld die op bijna 40 meter hoogte ligt. Via hijsgaten in de vloeren van de luidzolder (1e etage) en de klokkenzolder (2e etage) komen de spullen boven. Het vereiste nogal wat stuurmanskunst om de zware houten balken heelhuids boven te krijgen omdat de luidzolder en de klokkenzolder vol stonden met steigers die hier tijdelijk zijn neergezet om de Sprinkler-brandblusinstallatie van de toren te renoveren.

dinsdag 6 juli Foto’s gemaakt tijdens de bouw (en de voorbereiding daarvan) in de Buurtoren

Klokkenstoel als bouwpakket in de Buurtorenhal	Blik op de hal door het hijsgat van de luidzolder
Bouwers Kees Sars (L) en Evert van Kempen (R)	Controle van de takels op de klokkenzolder
Eerste pakket wordt opgetakeld vanuit de torenhal	Via het eerste hijsgat door de vloer van de luidzolder
Verder omhoog laveren naar de klokkenzolder	Aankomst bij het hijsgat in de klokkenzolder
Eerste pakket is boven	Hierachter moet de Bertkenstoel worden opgebouwd

[Foto’s: Peter van Rijn]

Op donderdag 8 juli zijn de eerste balken op de plek gekomen waar de Bertkenklok komt te hangen, ten westen van de bestaande klokkenstoel. Om daar te komen moesten ze vanaf het hijsluik in het midden van de klokkenzolder worden verplaatst door de oude klokkenstoel heen.

donderdag 8 juli

Het hout is boven op de klokkenzolder	Verplaatsen balk door klokkenstoel
Op zijn plaats in het Bertkenvak	Balk rust tegen de westmuur van de toren
Nieuw hout leunt tegen de oude stoel	Bertkenstoel in aanbouw van bovenaf

[Foto’s: Peter van Rijn en Theo van Soest]

vrijdag 9 juli

Op vrijdag 9 juli begint de structuur van het klokkenstoelvak zich af te tekenen. Een probleem met de plaatsing van een van de balken in de basis is in overleg met architect Henk Scholte opgelost. Begin volgende week kan het werk in de toren worden afgerond. Vandaag werkt Evert van Kempen voor het laatst mee aan het bouwen van de klokkenstoel; hij vertrekt naar Frankrijk om daar een boot te gaan bouwen. Voordat hij vertrekt zet Evert met timmermanspotlood zijn naam in het werkstuk, een oude gewoonte bij ambachtelijke houtbouwers.

 

 Close-up van het merkteken op de klokkenstoel

 

[Foto’s: Peter van Rijn]

maandag 12 juli

Maandag 12 juli wordt de laatste grote klus geklaard: het plaatsen van de (bijna 200 kg. zware) bovenbalk van het stoelvak. Deze moet over de oude klokkenstoel heen worden getakeld. Kees Sars wordt vandaag bij deze lastige klus geassisteerd door zijn collega Jeroen Helsloot. Met het nodige gemanoeuvreer is de balk op zijn plaats aangekomen en glijdt vervolgens soepel en naadloos op de verbindingen met de andere balken en daarmee op zijn definitieve plaats. Met een paar houten pennen wordt de bovenbalk gezekerd op de balken van het vak. UKG-voorzitter Theo van Soest trakteert de aanwezigen op ‘pannenbier’. Kees en Jeroen slaan in rap tempo de andere pennen in de gaten. Vervolgens worden de laatste balken geplaatst die aan de bovenzijde de verbinding gaan vormen met de kerkklokkenstoel. In principe staat en ligt alles nu op zijn plek. Afsluitend smeert Kees Sars het stoelvak in met een middel om schimmelvorming te voorkomen. Het is inmiddels kwart voor acht ’s avonds. We horen hier op de klokkenzolder van de Buurtoren hoe in de Domtoren onze klokkenluiders het zomeravond-beiaardconcert van de Utrechtse Klokkenspel Vereniging inluiden met een combinatie van vier luidklokken van de Domtoren: de Johannes Baptist, de Maria Magdalena, de Agnes Minor en de Kruisklok, die qua toon overeenkomen met de drie kerkklokken in de Buurtoren én de toekomstige Bertkenklok…

Manoeuvreren met de bovenbalk boven de klokkenstoel	Over de ‘Andreas’ van Tolhuys heen
Klus geklaard, de balk ligt op zijn plek	De eerste houten pen wordt aangebracht
De pen wordt stevig verankerd	Theo van Soest (L) trakteert op ‘pannenbier’
Plaatsing verbindingsbalk met de klokkenstoel	De laatste balk aan de andere kant
Beschermen van het hout tegen schimmelvorming	De stoelbasis aan de achterkant

[Foto’s: Peter van Rijn]

woensdag 14 juli

Woensdag 14 juli zit het grote werk erop voor Sars. Er moeten vandaag nog een aantal spiebouten worden geplaatst waarmee het nieuwe stoelvak stevig wordt verbonden met de oude klokkenstoel. Het meeste gereedschap is al weg en de klokkenzolder is opgeruimd. Vrijdag is de zaak – voor wat betreft het werk in de toren – helemaal rond. Het luidwiel en de luidas worden later gemaakt in de werkplaats van Sars, dat hoeft niet in de toren te gebeuren. Kees Sars sopt het nieuwe hout nog een keer in met het zeepachtige anti-schimmelmiddel. De wind die door het galmgat naar binnen waait blaast er hier en daar op het vak flinke zeepbellen van die vervolgens langzaam over de oude klokkenstoel wegzweven.

Bovenverbindingen nog met klemmen vastgezet	De metalen spiebouten en een losse spie
Voorboren	Spiebout wordt door de balken getimmerd
De spie gaat in de gleuf aan de onderzijde	Overzichtsplaatje vanaf de oude klokkenstoel

[Foto’s: Peter van Rijn]

Ontwerp en uitvoering

Henk Scholte, architect-ontwerper [Bureau voor Architectuur & Design H.J. Scholte BV]

Kees Sars, ambachtelijk houtbouwer [Sars Houtbouw]

 

 

Het resultaat

 Het nieuwe vak naast de “Andreas” staat klaar voor onze klok “Bertken”.

 

 

 

Situatietekeningen aanpassing klokkenstoel kerkgelui (t.b.v. de UKG-gildeklok Bertken)

 

 

Noordzijde

 

 

 

 

 

Zuidzijde

 

 

 

gepubliceerd/gewijzigd 30 augustus 2016 (server-tijd: 0,0247 s)

Hieronder treft u foto’s aan die Joost Buitenhof en Peter van Rijn op 21 oktober 2004 hebben gemaakt van het takelen van de klok en van de montagewerkzaamheden, en foto’s die Peter van Rijn op 22 en 29 oktober 2004 heeft gemaakt van o.a. de “Bertken” in de klokkenstoel.

Een niet alledaags tafereel op het Buurkerkhof op donderdagochtend 21 oktober: monteurs van klokkengieterij Petit & Fritsen, een medewerker van Museum Speelklok en een paar klokkenluiders die gezamenlijk een paletlift voortduwen met een palet met een klok erop: de “Bertken” is opgehaald uit het museum en wordt buitenom naar de Buurtoren gebracht. 
Rond 12 uur wordt de Bertkenklok met een lier, achterop een vrachtwagen buiten, vanuit de torenhal via de luidzolder naar de klokkenzolder gehesen. De rest van de onderdelen – inclusief klepel, luidwiel en luidas – liggen dan al boven. Donderdagmiddag staat de klok, opgetuigd met luidas en ijzeren beslag, in het klokkenstoelvak dat Sars Houtbouw voor de Bertkenklok heeft gebouwd aan de historische kerkklokkenstoel.

 

 

Donderdag 21 oktober 2004

 

 

Klok losgekomen van de palet	Op weg vanuit de torenhal naar boven
Gezien door het hijsgat in de luidzolder	Ter hoogte van de luidzolder (1e etage)
Verder naar de klokkenzolder	Bij de klokkenzolder (2e etage)

Aangekomen op de vloer van de klokkenzolder

Op de klokkenzolder komt het ambachtelijke vakwerk van de ontwerpers, van de klokkengieters van de Koninklijke Klokkengieterij Petit & Fritsen, van Sars Houtbouw en van smederij Rombouts bij elkaar. Het monteren van de onderdelen en het plaatsen van de klok in de klokkenstoel kan beginnen.  

Het houten luidwiel staat al klaar	Te monteren onderdelen
Kroonvorm onderin de luidas met merkteken Sars	De luidas staat op de kroon
De bewerkte verhoging op de luidas	Aanbrengen metalen beslag

 

Het (voorlopige) resultaat donderdag 21 oktober eind van de middag

Vrijdag 22 oktober zijn Hans van Duynhoven en zijn collega-monteurs van Petit & Fritsen, met assistentie van Kees Sars, verdergegaan met het ophangen en monteren van de bronzen “Bertken”. Als we op vrijdag 22 oktober ’s avonds op de klokkenzolder komen hangt de “Bertken” in de klokkenstoel, compleet met het houten luidwiel, maar nog zonder klepel. Ook de ijzeren banden (de ‘stroppen’) die vanaf de kroon over de luidas komen moeten nog worden aangebracht. Het ziet er fantastisch mooi uit die vier klokken op een rij. 
Sjoerd van Geuns, de ontwerper van de Bertkenklok, test voor het eerst de klank en de uitklinktijd van de nieuwe klok in de toren, en van de Bertkenklok in relatie met de drie andere klokken. Hij is daar zeer tevreden over: het is een heel mooi harmonisch klinkend renaissance-viergelui geworden!

 

 

Vrijdag 22 oktober 2004

 

 

De vier klokken op de (kerk)klokkenzolder op een rij,   van voor naar achteren: de “kleine Maria”, de “grote Maria”, de “Andreas” en de “Bertken”

De “Bertken” met luidas en luidwiel in de klokkenstoel	De luidas van Kees Sars past als gegoten
De klepelvorm: een “afgekloven appeltje”	Klank en uitklinktijd zijn uitstekend

Sjoerd van Geuns, de klokkenspecialist van het UKG, bij de door hem ontworpen gildeklok “Bertken”

Op donderdag 28 oktober zit het montagewerk erop. Er wordt een aantal malen proefgeluid met de Bertkenklok en een keer met de drie klokken van het kerkgelui erbij. De “Bertken” gedraagt zich voorbeeldig: de klok luidt mooi aan twee kanten, ook bij het uitluiden. Onze architect Henk Scholte keurt het werk goed. De projectgroep “UKG-gildeklok Bertken” kan zich nu gaan richten op zijn laatste klus: de financiële verantwoording en de verslaglegging. Het streven is om uiterlijk eind december het project af te ronden. Maar … we gaan ons natuurlijk eerst, samen met het bestuur en met andere leden van het Utrechts Klokkenluiders Gilde bezig houden met de organisatie van de officiële ingebruikname van onze gildeklok “Bertken” op Sint Maartensavond op 11 november 2004

 

 

Vriidag 29 oktober 2004

 

 

De tractuur van de “Bertken” is klaar

“Donderdag 28 oktober 12.00 uur   Bertken afgemonteerd / proefluiden solo   + proefluiden in combinatie met alle kerkklokken   Hans/Kees (P&F) + H.S.”   Proefluiding “Bertken” vermeld in UKG-luidboek Buurtoren

De vier klokkentouwen op de luidzolder van de Buurtoren: van voor naar achteren   voor de “Bertken”, de “Andreas”, de “grote Maria” en de “kleine Maria”

Klokschouw en UKG-verenigingsavond op 11 november 2004

We waren zelf verrast over het grote aantal bezoekers (ruim over de honderd) dat op donderdag 11 november naar de Buurtoren kwam om naar onze nieuwe gildeklok te kijken. En ook ’s avonds bij de eerste luiding van de Bertkenklok en de daaropvolgende Sint Maartensluiding van de klokken in de Domtoren waren er veel belangstellenden op het Buurkerkhof en op de Maartensbrug. De eerste luiding van de “Bertken” werd ook bijgewoond door de klokkengieters Frank Fritsen en Marc van den Boom en klokkenstoelbouwer Kees Sars. 

De luidingen vormden onderdeel van de jaarlijkse verenigingsavond van het Utrechts Klokkenluiders Gilde die dit jaar in dubbele zin een bijzonder karakter had wegens de viering van het 25-jarig bestaan èn de ingebruikname van de UKG-gildeklok “Bertken” in de Buurtoren. De avond werd gehouden in de dansorgelzaal van het » Nationaal Museum van Speelklok tot Pierement » in de voormalige Buurkerk. 
Een belangrijk onderdeel van het jubileumprogramma werd verzorgd door de Domspelers die voor een uitverkochte zaal het toneelstuk “Berta Jacobs” opvoerden, geschreven en geregisseerd door Riet van Haeringen, dat speciaal voor deze gelegenheid is geschreven. Daarnaast werd de Bertkenklok symbolisch aan de Gemeente Utrecht overgedragen. De muziek op deze avond werd verzorgd door het koperkwintet » PentaBrass ». 
De avond werd na de luiding van de Bertkenklok en van de Domtorenklokken, zoals elk jaar, voortgezet met een bijeenkomst in de Michaëlskapel in de Domtoren en traditioneel afgesloten met een glas warme bisschopswijn.

 

 

Klokschouw op 11 november in de Buurtoren. Publieke belangstelling voor de Bertkenklok
[Foto: Peter van Rijn – 11 november 2004]

 

Voor het realiseren van het Gildeklokproject is enthousiasme, deskundigheid en geld nodig. Enthousiasme voor het Gildeklokproject is binnen het Utrechts Klokkenluiders Gilde in ruime mate aanwezig. Voor wat betreft het ontwerpen van de klok, het ontwerpen van het aan te bouwen vak bij de kerkklokkenstoel in de Buurtoren en het plannen en uitvoeren van het Gildeklokproject heeft het UKG voldoende deskundigheid in eigen gelederen. Voor de financiering hebben we een beroep gedaan op onze eigen leden en op externe fondsen.

De kosten van het hele project zijn begroot op ruim € 62.000. Het merendeel van dat bedrag wordt bijgedragen door externe fondsen in de vorm van een subsidie of een garantie.

De volgende organisaties leveren een financiële bijdrage aan het UKG-gildeklok Bertkenproject:

    * De Vereniging van Notarissen te Utrecht
    * Holland Casino Utrecht 
    * Rabobank Utrecht 
    * Stichting Mien van ’t Sant Fonds 
    * Stichting H. Muller’s Vaderlandsch Fonds 
    * K.F. Heinfonds 
    * Prins Bernhard Cultuurfonds Utrecht 
    * Stichting Niemeijer Fonds 
    * De Winter-Heijnsius Stichting
    * Stichting Janivo 
    * De Ridderschap van Utrecht 
    * Stichting Elise Mathilde Fonds 
    * Gemeente Utrecht 

Particuliere bijdragen
Het beroep dat we hebben gedaan op onze eigen leden om middels een donatie en het kopen van klokspijscertificaten en flessen Bertkenwijn sympathie voor, en betrokkenheid bij het UKG-gildeklokproject te laten blijken is zeer succesvol gebleken! De particuliere bijdragen – van ruim over de € 5.000 in het totaal – vormen een wezenlijk deel van de financiële basis voor onze Gildeklok “Bertken”.